«اخوان به شعر نیما زبانی آشنا بخشید» |
بیست سال از خاموشی مهدی اخوان ثالث گذشت. نعمت آزرم، دوست نزدیک و همراه ادبی او در مصاحبه با دویچه وله میگوید که اخوان در تدقیق تئوری شعر نیما نقشی قابل اعتنا داشته و شعرش نیز پلی است میان شعر کلاسیک و شعر نیمایی.
دویچه وله: به نظر شما، جایگاه اخوان در شعر نو فارسی کجاست؟
نعمت آزرم: پاسخ دقیق آن است که در میان گروندگان و شاگردان نسل اول نیما، سه تن در پیوند شعر نیما که در ذهنیت دوستداران شعر فارسی غریب جلوه میکرد، نقش عمده داشتند و بامداد در میان این سه تن نیست. من از دههی سی صحبت میکنم. این سه تن عبارت بودند از فریدون توللی، نادر نادرپور و اخوان ثالث. اینها هرکدام به نحوی در اینکه پلی باشند میان معیارهای پسند شعر کلاسیک و شعر نیما، نقش عمده داشتهاند. کار شاملو بعداً تاثیر خود را میگذارد.
در میان این سه تن، اما اخوان ثالث بیشترین تاثیر را حتی بعد از
نعمت آزرم
اینکه شاملو از شعر نیمایی مکتبی دیگر گشود، داشت. نقش هیچکدام از اینها حتی با حضور خود شاملو هم به اندازهای که نقش اخوان در گسترهی تحول شعر امروز ایران مؤثر بود، نبود. به دلایلی که به فشردگی میشمارم:
بزرگترین کار اخوان این بود که اولاً با زبان فصیحی که داشت و با گنجینهی فرهنگ شعر کهنی که در دست داشت، شعر نیمایی را با زبانی بیان کرد که این زبان آشنا بود. به لحاظ قدرت اخوان در میراث شعر فارسی.
دیگر اینکه اخوان مهمترین آموزههای دقیق در بارهی صورت تاریخی تحول شعر امروز ایران را نوشت. عمدهترین آنها کتاب معروف "نوعی وزن در شعر امروز ایران"، "عطا و لقای نیما"، "بدعتها و بدایع نیما یوشیج" و "نیما مردی بود، مردستان" بودند. کتابهایی که نام بردم، کتابها و جزوههای درسی دانشکدهی ادبیات و هرجا که قرار باشد شعر امروز ایران شناخته شود، هستند. هیچکدام از آنان دیگر این کارها را نکردند و البته در بضاعتشان هم نبود.
همچنان که خود نیما این توفیق را داشت که نظریهی دکترین تحول شعر کلاسیک ما به شعر امروزین را در آثاری مانند "دنیا خانهی من است" و "حرفهای همسایه" ارائه کند، تکمیل، تدقیق و علمی کردن آنها با اخوان بود.
اخوان هم با آثاری مانند "زمستان" (از نیمهی دوم این دفتر) "آخر شاهنامه و "از این اوستا" و هم با کتابهایی که نام بردم، بیشترین نقش را در تحول جدی شعر امروز ایران داشت.
یعنی یک حالت آموزگاری هم نسبت به این قضیه داشت.
به همین دلیل گفتم که هیچکدام از آنان در جایگاه اخوان نبودند. شاملو که ازمکتب نیما راهی دگر گشود، حرف دیگری است. اما نکتهی کار شاملو این است که در شعر سپید شاملو که پیشاهنگیاش با خودش بود و بهترین کارها در این زمینه را نیز خود او انجام داد، اینکه نفرات دیگری در آن حوزه و حدود، کارهایی به آن درخشانی انجام داده باشند را من نمیشناسم. ولی شعر اخوان بیشتر آینده دارد. یعنی ادامهی شعر نیمایی با اخوان است.
بازگشت اخوان به سبک کلاسیک و وزنهای کلاسیک را چگونه میبینید؟
در این باره به تفصیل در نخستین سالمرگ اخوان در مطلبی با عنوان «آفاق زبان فارسی همواره از چراغ شعر اخوان روشن خواهد بود» نوشتهام.
در اینجا فقط به توضیح عام آن میپردازم و آن این است که ما باید بدانیم که عمر آفرینش هنری هر هنرمند و یا هر شاعر، با عمر فیزیکیاش، الزاماً دو خط موازی با هم نیستند. همهی شاعران بزرگ جهان در برهههایی از زندگیشان شاهکارهایشان را آفریدهاند و بعد از آن کارهای دیگری کردهاند که اگر نمیکردند، طوری نمیشد.
در بارهی اخوان باید بهطور خلاصه بدانیم که اخوان زاده و پروردهی مکتب ادبی خراسان است و در مکتب ادبی خراسان، شما نخست باید ادیب باشید، یعنی به جمیع علوم ادبی مسلط باشید. به یاد میآورم که در نوجوانی خودم و برادرم شفیعی کدکنی، در منزل فرخ، یعنی انجمن ادبی خراسان، کسی تا ادیب در همان معنایی که خود بهار و خود فرخ بودند، نمیبود، به آنجا راه نمییافت.
این پشتوانه موجب میشود که اخوان در میانههای سنین ۴۵ به بعد، گرایشهای کموبیش بیشتری به شعر کلاسیک پیدا کند. بنابراین شعر اخوان یک دایره است که با "ارغنون" آغاز میشود، نیمهی چپ دایره که بالا میرود، به "زمستان"، "آخر شاهنامه" و "از این اوستا" میرسد و در نیمهی دوم که به سمت پایین میآید است که به کتاب "تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم" میرسد که در این کتاب، بیشتر شعرها کلاسیک هستند.
یعنی در سالهای پایانی عمر، بازگشتی به شعر کلاسیک در اخوان هست. ولی کارهای درخشان اخوان مربوط به همان نیمهی نخست کارهای اوست.
تاثیر اخوان را در شعر امروز و در میان ادبدوستان امروز ایران چگونه میبینید؟
به گمان من، هیچ شاعر جدیای نیست که در شعر امروز کارهای باشد و از این که بداند پیش از او چه گذشته است، بینیاز باشد. تجربهی نسل دوم شاگردان نیما هم که خود من از آنها هستم، همین را نشان داده است.
در این زمینه چون اخوان، چنانکه گفتم، آن کارهای نظری را در مورد شعر ایران انجام داده است و همچنین زبان فصیح و قدرتمند او بدون هیچگونه اغراقی، در شعر جوانی که امروز میخواهد کار کند و به سرانجامی برسد مؤثر است. به نظر من، شعر اخوان در درازنای زمان
کارکردهای اجتماعی خود را دارد.
مایلم این گفتوگوی کوتاهمان را با یک خاطره از شما تمام کنم و فکر میکنم هیچ چیزی بهتر از رباعیها یا اشعاری که در بارهی اخوان گفتهاید، نباشد.
حدود ۲۰ سال پیش که اخوان سفری به اروپا داشت و اندکی بعد از آن فوت کرد، ترانههای پیوستهای به نام «دیدار مهدی اخوان ثالث» برایش گفته بودم. دوتا از این ترانهها را برایتان میخوانم که داوری در بارهی اخوان و شعر او نیز هست:
ای شعر نوآیین دری، فرزندت
گنجینهی فرهنگ کهن، پسوندت
در پرورش گلی که نیمایاش کاشت
گلزار ندید باغبان، مانندت.
شعر تو زبان حال ایران من است
ایران به زبان شعر تو، در سخن است
شعر تو همان حافظهی میهن ماست
واگویهی نو ز خاطراتی کهن است.
مصاحبهگر: اسکندر آبادی
تحریریه: بهمن مهرداد
|
- سفارش به مدارا در قرآن
- روز جهانی معلم ۵ اکتبر ۲۰۱۲ برابر با ۱۴ مهر ماه ۱۳۹۱
- تصاویر/ خانه و موزه نیما یوشیج
- حافظ،شاهکارکلام موزون پارسي
- مشاهیر جهان به روایت کاریکاتور
- فرح اصولی ، هنرمند نقاش و دبیر دوسالانه های هنری : در سالهای اخیر دوسالانه های هنری رنگ باخته اند
- نمایشنامه نویس و کارگردان کودک و نوجوان : بی نظمی و سردرگمی های تئاتر کودک، نبود یک متولی واحد را به رخ می کشد
- به یاد ایرج قادری كه عاشقانه رفت
- هنرمند آلمانی به عنوان "گرانبهاترین هنرمند زنده جهان" شناخته شد
- 1000 نویسنده در نمایشگاه جهانی کتاب فرانکفورت
- نیما یوشیج، افسانهسرای شعر امروز ایران
- ملک الشعرای بهار؛ چهره ماندگار ادبیات ایران
- بزرگداشت هزارسالگی سرایش شاهنامه
- روسو و آموزش و پرورش پيشرو
- حذف سینما از سبد خانوار
- شهر مردگان؛ شهروندان بیدفاع
- عرفه، مبارزه با موانع تکامل و انسانیت
- از سهروردي غافل نشويم گفت و گو با نجفقلي حبيبي، عضو هيات علمي موسسه پژوهشي حکمت و فلسفه ايران
- انتشار اثر همایونفر با دکلمه خسرو شکیبایی
- کنگره سهراب سپهري با حضور صندليهاي خالي برپا شد
- کوروش هخامنشي؛ حقیقتی افسانهای
- «فردین» تنها سوپراستار سینمای ایران بود؟
- مديرعامل انجمن شاعران ايران : قيصر امينپور، حافظ معاصر شعر فارسي
- مرتضي احمدي در جشن تولد 88 سالگياش: هفتاد سال است در خيابان هنر به مردم تعظيم ميکنم
- موراکامي، نويسنده اي شرقي با نگاهي غربي
- کیمیایی : سینمای دلخواه مردم وجود ندارد
- استاد دانشگاه و نوازنده عود گروه شهناز : حمایت از فعالیت های فرهنگی در دولت اصلاحات بیشتر بود
- خاطرات عزتالله انتظامي از زندان قصر : با شاملو همبند شدم
- استاد انتظامی : شرایطی پیش آمده است که همه هنرمندان غریبانه به سرای باقی میشتابند
- واكنش باران کوثری به ممنوعالفعاليت شدنش
- «فاطمه معتمد آریا» داور جشنواره فیلم دبی شد
- تازهترین گفت و گوی بهرام بیضایی با نشریه آرت دیلی: سهراب کُشی را خط نزدند ، مرا خط زدند
- فیلم جعفر پناهی نامزد دریافت اسکار شد
- کیوان ساکت در گفت و گو با پایگاه خبری "فریادگر": هنرمندان کشور، مفاخرند و نه مزاحم
- دو نگاه متفاوت به فیلم جنجالی جیرانی
- به مناسبت سالروز درگذشت "آقای خنده ایران"
- مراسمی برای هشتادوهفتمین سالروز تولد احمد شاملو برگزار شد.
- در آستانهی دریافت اولین «تندیس مهر» پرویز پرستویی : وظیفهی ما تنها مقابل دوربین رفتن نیست
- بهروز غریب پور اعلام کرد: حافظ به صحنه باز می گردد
- بررسی حواشی اخیر سینما در گفت و گو با تهمینه میلانی : ضعف مدیریت فرهنگی، اوضاع سینما را بحرانی کرده است
- 10 فیلم پرفروش سینمای جهان در 2012
- پيشبيني بهترين فيلمهاي سال 2013 / فيلم اصغر فرهادي در ميان 10 اثر برتر سينماي جهان
- کیارستمی نامزد جایزهی اسکار آسیا شد
- نگاهی گذرا به فیلم دوباره با هم / پردهای سفید برای چشمانی سیاه / نقد فيلم
- جشنواره تئاتر فجر و بدعتهای جدید / هرسال دریغ از پارسال !
- وقتی نفس تئاتر شهر میگیرد / اینجا جشنوارهی تئاتر فجر است یا ...؟
- حرفهای صریح پرویز پرستویی درباره سینما، بازیگری و.../ نه خداحافظی کردهام نه اعتصاب!
- شاعری که غزل را زنده کرد / تجلیل از بانوی غزل سیمین بهبهانی : بر ریشه ام تیشه مزن ! حیف است افتادن من / در خشک ساران شما سبزم ، بلوطم ، کهنم
- ارميا؛ سمبل تضاد سنت و مدرنیسم ؟
- خاطره دختری با چشمهای معصوم و مضطرب / حضور عسل بدیعی در فیلم «هفت پرده» کاملا اتفاقی شکل گرفت.
- پوستر فیلم جدید «اصغر فرهادی» منتشر شد (+عکس)
- عسل بدیعی این گونه از بین ما رفت / گزارشي از بدرقه آخر عسل بديعي توسط مردم و هنرمندان
- خاتمی و فرهادي «گذشته» را تماشا كردند / ديشب در موزه سینما چه خبر بود؟
- شاملو شدن و شاملو ماندن / آیدین آغداشلو
- محمود سریع القلم : فرهنگ سیاسی ایران / انقلاب ارتباطات و وابستگی متقابل کشورها به یکدیگر فرصت مقایسه را برای شهروندان کشور فراهم آورده است
- "ناگفته های آیت الله هاشمی رفسنجانی از سینمای ایران : " کلام رهبری را چماق می کنند " !
- هشتم مهر روز مولاناست، ولی انگار نه انگار! چرا ما ایرانیان مولانا را نمیشناسیم؟
- فرهنگ و توسعه در جامعه مدنی / غلامحسین دوانی
- توسعه فرهنگی چیست ؟ *امیر ابتهاج
- از فرهنگ تا توسعه با تاکید بر مسائل توسعه، ناصر فکوهی
- اهمیت توسعه فرهنگی در آموزش و پرورش / توسعه فرهنگی و یکسانسازی فرهنگی در ایران معاصر
- جهان به فرهنگ ما غطبه میخورد و صدای تحسینش به آسمان می رود. حیف است که چنین گوهرِ پاکی تار و کدر شود
- مولانا میراثی است 740 ساله که امروز به ما رسیده است؛ دولتآبادی: اگر شمس و مولانا نبودند دنیا چیزی کم داشت
- اصغر فرهادي : گذشتهای وجود دارد که بسیار غمگین و دردناک است؛ از تصویری کهاز ایرانیها ساختم خوشحالم
- ناصـر ملکمطیعـی : اگـر از ایـران بروم کفـران نعمـت کـردهام
- دکتر حسن روحانی : تقسیم هنرمندان به ارزشی و غیر ارزشی بی معناست
- شهرام ناظری : با همین امید که در دل مردم و به طبع هنرمندان این کشور زنده شده، میتوان به استقبال روزهای روشن آینده رفت.
- حسین زمان : به اقدامات فرهنگي دولت اميدوارم / تدبیر در کلام روحانی؛ امید بخش هنرمندان
- 25 اسفند روز بزرگداشت پروين اعتصامي/ گویند عارفان هنر و علم کیمیاست وآن مس که شد همسر این کیمیا طلاست
- «فرهنگ» راهبرد ملی است؛ نه ابزار مقابله با دولت! *دکتر هوشنگ عطاپور
- خسرو احتشامی: سیمین بهبهانی یک چهره متشخص در غزل معاصر ایران دارد و این چهرهها در تاریخ ایران کم هستند.
- «حسینعلی امیری» سخنگوی وزارت کشور: امر به معروف و نهی از منکر- باید در چارچوب قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران انجام بگیرد. نقض قانون برای انجام یک امری که حس میشود تکلیف شرعی است، به هیچ وجه نه شرعی است و نه قانونی.
- 20 مهر روز بزرگداشت حافظ نامگذاری شده/ راز جاودانگی حافظ چیست؟
- انجمن بازیگران سینمای ایران در پی اهدای جایزه بازیگری مردی جشنواره رباط مراکش به پرویز پرستویی، به این هنرمند پیام تبریک داد.
- تجمعات مردمی در بزرگداشت مرتضی پاشایی؛ زیر پوست جامعه اتفاقات مستقلی در جریان است
- به دلیل محدودیتها در حوزه عمومی و واقعی، شبکههاي اجتماعی محلي براي تخليه رواني!
- جعفر پناهی؛ کارگردان سینمای ایران: دیوار سیاست همیشه مانعست
- نگاهی به جشن آتش در فرهنگ ایران
- نامه منتشر نشده شریعتی به همسرش: به هر حال تو برای من زیبایی ، پاکی ، امید و حیاتی ، چگونه می توانم تحمل نکنم.
- /تئاتر مشهد در سالی که گذشت(1)/ بهار تئاتر مشهد چگونه گذشت؟
- گفتگویی با پگاه آهنگرانی؛ به دنبال محقق شدن مطالباتی هستم که رییسجمهور در زمان انتخابات قولش را داده بود
- با ترانه علیدوستی در فاصله میان دو «مادر»
- رئیس سازمان سینمایی در نخستین نشست بین المللی هم اندیشی مدیران سینمایی تأکید کرد: فرهنگ و هنر هیچ مرزی ندارد.
- پیام آیتالله هاشمی به همایش حافظ: فرهنگ این سرزمین، یار و مددکار همه مردم جهان است
- دکتر صادق آئینهوند، رییس پژوهشگاه علوم انسانی و چهره ماندگار تاریخ و استاد تاریخ اسلام دانشگاه، در گذشت.
- آیتالله هاشمی رفسنجانی: ملتی که کتاب ندارد، فرهنگ ندارد
- مراسم ترحیم محمدعلی سپانلو با حضور چهرههای مختلف فرهنگی و هنری برگزار شد.
- ثبت حمام شیخ بهایی به عنوان یکی از آثار ملی ایران/ راز گرمشدن حمام شیخبهایی با یک شمع
- توصیه نامه یونسکو مربوط به مقام و منزلت معلم
- از کودکی با قلم و ادبیات آشنا بودم و عشقم در درجه اول ادبیات،خواندن ،نوشتن بوده بعد موسیقی.
- پای دردلهای «بهمن آزموده» هزار وعده خوبان، یکی وفا نکرد...
- یک استاد هنر: دولت هنوز به شعارهای فرهنگی و هنری خود عمل نکرده است/ پایه و اساس توسعه هر کشور ریشه در فرهنگ آن دارد
- مهر گزارش می دهد؛ تئاتر کودک در صحنه بی توجهی خاک می خورد
- میراث فرهنگی باید در زمینهی احیای آیینهای باستانی که جلوههای فرهنگ نیاکان ما هستند، اقدام کنند
- در گفتگو با ایلنا مطرح شد: چه کسانی در سال ۸۸ به بیضایی اجازه کار ندادند؟
- انجام توافق هستهای ایران و کشورهای 5+1 در میان هنرمندان نیز با واکشنهای مثبتی همراه شد.
- واکنش صریح کمال تبریزی به حوزه هنری: ما باید سعی کنیم افکار یک دیگر را تحمل کنیم
- سحر رضوانی در گفتوگو با خبرنگار تئاتر خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا): احساس میکنم باید در فضا و هنر تئاتر مشهد فعالیت کنم، چرا که مدیون این فضا هستم.
- سحر رضوانی در گفتوگو با خبرنگار تئاتر خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا): احساس میکنم باید در فضا و هنر تئاتر مشهد فعالیت کنم، چرا که مدیون این فضا هستم.
- هما روستا كارگردان و بازیگر با سابقه و توانمند تئاتر و سینماي ايران و همسر زندهیاد حمید سمندریان چهارم مهرماه همزمان با سالروز تولدش دار فانی را وداع گفت.
- عبدالرحیم جعفری ، بنیانگذار مؤسسه انتشارات امیرکبیر، با همت ستودنی و بینظیر خود موفق شد « صنعت نشر» را در سرزمین ما معنا و مفهوم بدهد.
- 8 آبان سالروز درگذشت قیصر امین پور . یادش گرامی/ چرا مردم قفس را آفریدند؟ چرا پروانه را از شاخه چیدند؟ چرا پرواز ها را پر شکستند؟
- بزرگترین گردهمایی رسانه ای کشور، درهای بیست و یکمین نمایشگاه مطبوعات به روی مردم باز شد
- نیما پیشرو نهضت بزرگ و قابل توجه غرب، در تفکر شاعرانه است. او برای اول بار به زندگی سلوک و عواطف انسان ایرانی، با بینش روشن و پیشروندهٔ افکار فلسفی مغرب نگاه میکند.
- آیدین آغداشلو: مسأله بر سر مدیریت فرهنگی است
- دکتر محمدرضا عارف: نقش کتاب در توسعه فرهنگ/ جامعهای که می خواهد آزاد و آگاه زندگی کند، حتما باید به پدیده کتاب با چشم دیگری بنگرد.
- وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تاکید بر اینکه "فاطمه معتمدآریا" هنرمندی برجسته و خوشنامی است، گفت: قطعا اقداماتی که توسط عناصر خودسر در کاشان نسبت به ایشان انجام شده را تایید نمیکنیم.
- برترین سیستمهای آموزشی دنیا متعلق به کدام کشورهاست؟
- پس از گمانه زنی های بسیار درباره اکران نوروزی بالاخره اسامی این فیلم ها اعلام شد و دو فیلم کمدی در کنار چهار اثر اجتماعی به نمایش درخواهد آمد.
- ما ایرانیها روی گنج ادب فارسی ایستادهایم که یکی از آنها، پروین اعتصامی است. پروین شاعری است که مائده آسمانی را گرفته و بر سر سفره ادبیات گذاشته است. تمام کلام او، درس اخلاق و انسانیت است.
- صرفا به خاطر نگارش يك نامه! اهانتهای سازمانیافته به استاد عزتالله انتظامی/ چگونه میتوان دل در گرو سربلندی میهن داشت و از لاینحل ماندن پارهای مشکلات بیمناک نبود؟
- مشاهیر دنیا در مورد سعدی چه میگویند: سخن سعدی هیچگاه کهنه نمی شود/ تو کز محنت دیگران بی غمی، نشاید که نامت نهند آدمی.
- عضو شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی: خیام گفتمان جدیدی را در تفکر ایرانی ایجاد کرد
- رئیس جمهور در ضیافت افطار با اصحاب فرهنگ و هنر، موفقیت جهانی سینما و موسیقی ایران در عرصه جهانی را افتخار ملی دانست و تاکید کرد: اصحاب فرهنگ و هنر در خط مقدم معرفی ایران متمدن و فرهنگ دوست به جهان هستند.
- شب غم خانواده هنر و سینما؛ گروه هنری: استاد عباس کیارستمی که برای ادامه درمان بیماری خود به فرانسه سفر کرده بود، در سن ۷۶ سالگی و در ماه تولدش درگذشت./ استاد به «خانه دوست» رفت
- جمشید مشایخی به مناسبت درگذشت دوست قدیمیاش، داوود رشیدی، دلنوشته کوتاهی منتشر کرد.«نگفتن از او بیمعرفتی است...»
- فیلم سینمایی «فروشنده» اثر اصغر فرهادی در مدتی که در سینماهای هویزه، سیمرغ و پیروزی اکران شد، در حدود991 میلیون و 582 هزار تومان فروش داشته است.
- امیرکبیر در دوره کوتاه صدراعظمی با نبوغ خاص و احساسات پر شور میهنپرستی خود، توانست برنامههایی را پیش ببرد که اهمیت آنها در راه پیشرفت ایران و ایرانی غیرقابل کتمان است.
- به بهانه سالروز درگذشت استاد همایون خرم/ صد سال خاطره بازی با آهنگهای همایون خرم
- فرهادي برای دومین بار خود و سینمای ایران را صاحب جایزه اسکار كرد «فروشنده» اسکار گرفت؛ «مهتاب» بهترين فيلم اسكار
- «اصغر فرهادی» کارگردان ایرانی که به تازگی برای فیلم «فروشنده» جایزه اسکار دریافت کرده در مصاحبه با خبرگزاری افه اسپانیا در مورد این فیلم گفت، منشاء همه خشونتها، احساس تحقیر است.