باران: در روزهای پنجم و ششم شهریورماه در سالن همایش های مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام همایش ملی تبیین اعتدال با حضور و سخنرانی کارشناسان و اساتید دانشگاه برگزار شد.
به گزارش باران، در این نشست که با قرائت پیام رئیس جمهور همراه بود، سخنرانان از زاویه نگاه خود به بررسی مفهوم اعتدال پرداختند.

در پیام رئیس جمهور به این همایش آمده است:

 آنچه در پی می آید، مشروح اخبار مربوط به «همایش ملی تببین اعتدال» است که در روز برگزاری همایش توسط ایسنا مخابره شد:
دبیر «همایش ملی تبیین مفهوم اعتدال» گفت: پس از پیروزی آقای روحانی در انتخابات، مطالبه تبیین مفهوم اعتدال از بالاترین سطوح نظام تا عامه مردم به وجود آمد و این همایش در این راستا شکل گرفته است.

 حسین سلیمی طی سخنانی در همایش ملی تبیین مفهوم اعتدال، اظهار کرد: مفهوم اعتدال با واژگانی چون عقلانیت و فضلیت حد وسط در یونان باستان بوجود آمد و با عقل‌گرایی همراه شد. از همان زمان این اندیشه وارد تفکر اسلامی شد.

وی ادامه داد: به نظر می‌آید شرایط کنونی مشابه شرایط یونان باستان است؛ اندیشه‌ها‌، علوم و مفاهیم و مبانی تازه‌ای پیشاپیش دولت و جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است و در عین حال در این عرصه شاهد افراط و تفریط هایی هستیم و گروهی اندیشه‌های خارج از جهان اسلام را به چوب تکفیری می‌رانند و گرایش‌های تفریطی که جز تقلید تفکر غربی چیزی ندارند. شاید در شرایط فعلی هم فضلیت حد وسط در قالب اعتدال و عقل‌گرایی‌مان از اعتدال خود را نشان می‌دهد و نیاز باشد تا به سوی یک پیوند خلاق و همسان با دنیا جدید حرکت کنیم.

دبیر همایش ملی تبیین مفهوم اعتدال با اشاره به انتخابات ریاست جمهوری اخیر در کشور گفت: در این انتخابات گفتمان اعتدال‌ رویکرد قالب شد؛ رویکردی که قبل از انتخابات با مفاهیم و معنای آن به شدت غریبه بودیم اما امروز میلیون‌ها مفهوم و معنا از آن در فضای اینترنتی وجود دارد.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: اعتدال مفهوم مرکزی بود که آقای روحانی در مباحث انتخاباتی خود از آن استفاده کردند و بعد از پیروزی وی در انتخابات در بالاترین سطوح نظام عامه مردم این مطالبه بوجود آمد که مفهوم اعتدال تبیین شود. از این رو این همایش در حوزه‌های اجتماعی،‌ سیاسی، سیاست خارجی و اقتصادی به تبیین این مساله می‌پردازد.

سلیمی با اشاره به تشکیل کارگروهی برای تبیین مفهوم اعتدال در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام به ریاست علی ربیعی گفت: در این کارگروه از تمامی اندیشه‌ها و تفکرات و گرایش‌های مختلف سیاسی اجتماعی بهره برده است.

وی در عین حال تصریح کرد: این همایش در حوزه حقوقی،‌ سیاست‌گذاری عمومی و تا حدودی اقتصادی حجم کمی از مقالات را دریافت کرده است که امیدواریم در همایش بعدی این بخش‌ها جبران شود.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: عقل‌گرایی ناشی از اعتدال حلقه وصل بین تمدن اسلامی، جمهوری اسلامی و شرایط جهانی کنونی است. برخلاف بسیاری از پیش‌بینی‌ها، جامعه ایران و طبقه متوسط با رویکرد و اقبال نسبت به مفهوم و ریشه اعتدال در انتخابات ریاست جمهوری نشان داد که این حساسیت تاریخی را دریافته است و به یک پیوند خلاق با مفهوم اعتدال پیش می‌رود.
 وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت: اعتدال موجود اجتماعی مفهومی برآمده از دل نگرش ارسطو و اخلاق است لذا نیاز داریم مفهوم اعتدال و شرایط بروز آن را در جامعه بشناسیم.

اعتدال‌خواهی کوتاه آمدن از خواسته‌ها و راضی شدن به حداقل‌ها نیست
همچنین علی ربیعی در نشست افتتاحیه همایش ملی تبیین مفهوم اعتدال با اشاره به اینکه کمتر از 30 سال روحانی را می‌شناسم و بیست سال است که با او همکاری دارم، گفت: گفتار و کردار در عرف جامعه اعتدالی روحانی وجود دارد.

وی با بیان اینکه از اولین روز بعد از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری کارگروهی برای تبیین مفهوم اعتدال در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام تشکیل شد، تصریح کرد: در این کارگروه با مسوولیت بنده تلاش کردیم از تمامی اندیشمندان و صاحب‌نظران با گرایش‌های سیاسی متفاوت دعوت کنیم.

وی گفت: امروز پس از اتمام اظهار این کارگروه می‌توانم بگویم اعتدال موجود اجتماعی مفهومی برآمده از دل نگرش ارسطو و اخلاق است ما نیاز داریم مفهوم اعتدال و شرایط بروز آن را در جامعه بشناسیم.

ربیعی با بیان اینکه مردم در پایان جنگ تحمیلی برای چند هدف همواره در کشور مشارکت سیاسی داشتند، این اهداف را بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی، تحقق حقوق و آزادی‌های تصریح شده در قانون اساسی، ارتقای جایگاه ایرانیان در جهان و افزایش عدالت در چارچوب‌های مادی و معنوی دنبال می‌کردند، افزود: بعد از سالهای جنگ بهبود وضعیت اقتصادی در اولویت قرار گرفت.

 وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به اهداف مردم و اولویت‌های سال‌های گذشته گفت: وقتی بهبود وضعیت معیشتی و اقتصادی در سال‌های پس از جنگ در دستور کار قرار گرفت، اهداف دیگر از اولویت درجه اول خارج شدند و تحقق حقوق و آزادی‌های سیاسی،‌ تعامل مثبت و سازنده با جهان، بهبود وضعیت معیشتی را به دنبال داشت اما عدالت دال سیاست‌های مرکزی و اولویت‌ سیاست‌ها نبود و به نوعی احساس می‌شد تحقق سایر اولویت‌ها سبب تحقق عدالت می‌شود.

وی ادامه داد: دست آخر غلبه گفتمان عدالت‌خواهی تحت تاثیر عوامل متفاوتی قرار گرفت. تلاش برای بهبود وضع اقتصادی بر درکی نظری از توسعه اقتصادی استوار بود و گفتمان جامعه مدنی و تنش‌زدایی نیز بنیان‌های نظری تاحدودی تصریح شده بودند، اما گفتمان عدالت بر درک نظری و عمیق از عدالت استوار نبود.

ربیعی افزود: عدالت بیشتر شعاری سیاسی بود و هرگز تلاش قابل توجهی برای تعریف آن صورت نگرفت. عدالت بیش از آن که تعریف شود بر اساس نفی گذشته تعریف شد؛ در نتیجه این سوال به وجود آمد که بدون تولید ثروت کافی برای رشد و پیشرفت و بدون وجود حقوق و آزادی‌های سیاسی و مدنی، عدالت چگونه محقق خواهد شد؟ و اصلا بدون این‌ها عدالت برای چه چیزی کارکرد خواهد داشت؟

این کارشناس ارشد مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام تاکید کرد: اعتدال در فردای اولویت ندادن به برخی مطلوب‌های مردم در دوره‌های مختلف ظهور کرده است. اعتدال از شرایط اجتماعی دو دهه و نیم گذشته برمی‌خیزد. اعتدال تلاش برای کنار هم آوردن توسعه اقتصادی، سیاسی و عدالت است.

وی تصریح کرد: البته همه نیروهای اجتماعی به یکسان خواستار حرف عنصر نیستند. اعتدال خواست اجتماعی برای گریز از همه خسران‌هایی است که در سایه اولویت ندادن به یکی از وجوه ذکر شده حاصل شده است.

ربیعی، اعتدال‌خواهی را محصول دین از شرایط خارجی دانست و خاطر نشان کرد: اینگونه نیست که اعتدال‌خواهی فقط محصول اجتماعی شرایط درونی باشد. جامعه ایران متاثر از شرایط منطقه‌ای بوده است. به غیر از مردم عادی، نخبگان نیز شرایطی که به پیدایش بحران‌های ملی و منطقه‌ای منجر شده است را رصد می‌کنند و اعتدال‌خواهی نوعی واکنش به دین و هراس‌های ناشی از احتمال دچار شدن به وضعیت مشابه کشورهای بحران‌زده منطقه است.

وی ادامه داد: شاید گروه‌های سیاسی یا مسوولان نظام، کشور را در چنان قدرتی ببینند که بروز چنین پدیده‌هایی را بی‌اساس بپندارند اما مردم همواره مثل مسوولان فکر نمی‌کنند، حتی اگر امنیت مطلق برای کشور برقرار باشد این " احساس ناامنی" است که اهمیت بیشتری داشته و به کنش مردم شکل داده است.

وزیر دولت یازدهم تاکید کرد: با این اوصاف می‌توان مدعی شد که اعتدال فارغ از گذشته فلسفی، اخلاقی و وجوه رفتاری فردی خصیصه آن سیاست، کنش و ساختاری که حاصل عملکرد آن رفع دغدغه‌، عدم توازن در پرداختن به چهار هدف پیشتر بیان شده (اهداف دولت‌های قبلی) و دفع خطرهای موجود در منطقه برای امنیت ملی باشد. در اصل ما براساس دو دغدغه که یکی ماهیت چندگانه و داخلی دارد و دیگری خارجی، می‌توانیم سیاست اعتدالی در ایران امروز را تعریف کنیم.

ربیعی اعتدال‌خواهی، ‌مطالبه محوری و تحول‌خواهی را از جمله وجوه دیگر رویکرد اعتدالی دولت یازدهم دانست و افزود: اعتدال‌خواهی مرحله‌ای بالغ‌تر شده بر مطالبه محور شدن مردم است؛ به عبارتی مطالباتی که بیان می‌شوند به سطحی از بلوغ رسیده‌اند که همه‌جانبه‌اند. بنابراین اعتدال‌خواهی کوتاه آمدن از خواسته‌ها و راضی شدن به حداقل‌ها نیست، بلکه نوعی عقلانیت روش‌شناختی در مطالبه کردن است. شاید اندک اندک‌ خواستن باشد اما اندک‌ خواستن نیست. کم کم حرکت کردن به سوی اهداف بزرگ است اما به اهداف کم قائل شدن نیست.

وی تاکید کرد: به نظر من در هر چهار مقطع 1368، 1376، 1384 و 1392 مردم به تغییر برای بهبود وضعیت رای داده‌اند بنابراین با قاطعیت می‌توان گفت انتخابات 24 خرداد تحول‌خواهانه و معطوف به تغییراتی در وضع موجود است.

رییس کارگروه تبیین مفهوم اعتدال در بیان اینکه شرایط تداوم اعتدال خواهی و هژمونیک شدن گفتمان اعتدال چیست؟ تصریح کرد: در بین جریان‌ها و نخبگان سیاسی خوبی‌ها و ارزش‌های ذاتی در برخی واژگان سیاسی متصور می‌شوند و فکر می‌کنم مردم همواره در این خوبی‌ها نظر می‌کنند و پای آن می‌ایستند، اما واقعیت این است واژه‌ها برای مردم ارزش عملی دارند به میزانی که واژه‌ها در حل مسائلشان کمک کننده باشند در عرصه سیاسی تداوم دارند. اعتدالگرایی نیز در همین چارچوب تحلیل خواهد شد. مردم به شرطی پای این گفتمان می‌ایستند و از آن حمایت می‌کنند که سودمندی عملی آن به اثبات برسد.

وی ادامه داد: اعتدال نه فقط عطف به نظام‌های نظری پیشین بلکه معطوف به نتایجی که مترتب بر سیاست مبتنی بر اعتدال است قابل تعریف و تداوم یافتن خواهد بود.

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت: در چنین شرایطی بدیهی است که مخالفان گفتمان اعتدال طلب نهایت تلاش خود را برای بی‌اثر کردن اقداماتی که برآمده از اعتدال‌خواهی است بکار خواهند بست. اگر سودمند بودن را شرط اول تداوم اعتدال تلقی کنیم دومین شرط نهادینه شدن ساختارهای مولد، نتایج سودمند است.

ربیعی با طرح این سوال که کدامین ساختارهای مولد نتایج سودمند قادرند در برابر تغییرات سیاسی مقاومت کنند؟ تصریح کرد: انتخابات سال 92 نشان داد گروه‌های فکری به شدت در نتیجه انتخابات تاثیر گذاشتند. بسیج آرا و بازیگری در عرصه انتخابات محصول تشکیلاتی بود که افرادش حضور داشتند اما به طور رسمی دیده نمی‌شدند. این واقعیت وجود دارد که تشکیلات و ساختار به رسمیت شناخته نشده پشتوانه و نیروی اجتماعی بزرگی را نمایندگی می‌کند و تغییرات ایجاد شده در ایران در سه دهه گذشته این نیروی اجتماعی را برای این تشکیلات هرچند غیررسمی خلق کرده است.

وی تاکید کرد: تداوم گفتمان اعتدال‌گرایی و تبدیل شدن آن به عنصری ساختاری که مداوم باشد نیازمند پیوند یافتن آن با نیروهای اجتماعی است. هرگونه صورتمندی معنای اعتدال نیز باید به گونه‌ای باشد که خواست این نیروی اجتماعی در آن بازتاب یابد، بنابراین می‌توان گفت تعریف کردن اعتدال به همان اندازه که کنشی معرفتی است، کنشی سیاسی اجتماعی است.

ربیعی در ادامه، گفت‌وگو را مکانیزم تعریف کردن اعتدال دانست و افزود: اگر بپذیریم هر معنایی از اعتدال باید بازتاب دهنده خواست نیروهای اجتماعی باشد، باید بپذیریم که تعریف کردن اعتدال باید براساس نوعی توافق یا اجماع نسبی میان نیروهای اجتماعی باشد و برای رسیدن به این توافق، گفت‌وگو عنصر ضروری است و باید در همه سطوح به ویژه در سطح نخبگان صورت گیرد.

وی تاکید کرد: اعتدال بدون گفت‌وگو و تقویت نظام ارتباطات میان همه سطوح جامعه امکان ناپذیر است. اعتدال نقطه‌ای است که براساس گفت‌وگو به عنوان نقطه مطلوب تلقی شده است.

وی در پایان ابراز امیدواری کرد که رابطه میان دولت و انجمن‌های علمی مبنی بر احترام متقابل، همکای، نقد و بررسی سازنده پیش روند.
 رئیس دفتر رییس جمهور اعتدال را در ساده‌ترین معنا مقابله با افراط معنا کرد.

پیروزی اعتدال نشان از نجات انقلاب و تاکید بر اندیشه‌ی اصیل انقلاب داشت
محمد نهاوندیان نیز در مراسم افتتاحیه همایش دو روزه تبیین مفهوم اعتدال گفت: گفتمان اعتدال که در انتخابات ریاست جمهوری اخیر مطرح شد و مورد اقبال و استقبال مردم قرارگرفت، نیاز جدی به تبیین دارد و هر کس در این باره وظیفه‌ای دارد. شاید مردم به وظیفه‌ی خود عمل کرده‌اند و در این انتخابات با اقبال از این کلمه یک پیام جدی ، محکم و هوشمندانه ارائه کردند.

وی ادامه داد: در ساده‌ترین معنا اعتدال به مفهوم مقابله با افراط است. مردم تصویری از افراط داشتند آن را کشیده بودند و اکنون به آن نه گفته‌اند.

رئیس دفتر رئیس جمهور با تاکید بر وظیفه‌ی اندیشمندان در تبیین مبانی اعتدال ادامه داد: باید ریشه‌های حرکت اعتدال‌گرایی پایدار در جامعه شناسایی شود. اعتدال در هر بستری نمی‌روید و با برخی از اندیشه‌ها سازگاری داشته و با برخی دیگر ناسازگاری دارد. حوزه‌های همزیستی جریان اعتدال با جریان‌های دیگر نیز باید توسط اندیشمندان شناسایی شود.

نهاوندیان با اشاره به این‌که وظیفه‌ی سوم در تبیین مفهوم اعتدال بر عهده‌ی مدیران است، گفت: مدیران باید مصادیق رویکرد اعتدال را در تصمیمات خود اعمال کنند اکنون مردم از مواجه شدن با التهاب‌های هر روزه خسته شده‌اند. نمی شود وظیفه سوم معطل وظیفه‌ی دوم قرار بگیرد باید بین اندیشمندان و مدیران یک رابطه دو سویه به وجود آید.

وی افزود: اندیشه ورزی در تبیین مفهوم اعتدال باید در سه سطح ادامه پیدا کند اعتدال در همه‌ی مراحل اندیشه تصمیم و مناسبات باید مورد توجه قرار گیرد.

نهاوندیان در ادامه گفت: باید مفاهیم اصلی اعتدال با مفاهیم اصلی اسلام و اندیشه‌ی اسلامی تبیین شود، پیروزی اعتدال در انتخابات در واقع نشان از نجات انقلاب و تاکید بر اندیشه‌ی اصیل انقلاب داشت. ما اعتدال را از مطهری و بهشتی آموخته‌ایم.

وی ادامه داد: در تجربه‌ی تاریخی ملت ایران دیدید که گاهی عدم پایبندی به راهکارهای اسلامی می‌تواند به افراط‌ هایی بیانجامد که سازگار با منافع ما نباشد. گاهی افراط گرایی به اجبار مانند جنگی تحمیلی بر ما اعمال شد و گاهی به دلیل غلبه‌ی برخی اندیشه‌های همراه با ناخالصی، بر ما تحمیل شد که این اندیشه‌ها نتایجی به همراه داشته و خاطراتی بر جای گذاشت. لازمه‌ی رشد و شکوفایی انقلاب تشخیص اشتباهات و عبرت گرفتن از مصادیق سوء تدبیر است تا بدین شکل به حسن تدبیر برسد.

نهاوندیان اضافه کرد: اگر بخواهیم اعتدال در روش و منش دولت و جامعه نهادینه شود، باید بدانیم که ریشه‌ی اول اعتدال علم است. بر همین اساس هیچ وزیری نباید به خود جرات دهد که برای تصمیمی که می‌گیرد توجیه علمی نداشته باشد. اگر مسئول یک دستگاه علمی، عالم رشته نباشد در این صورت از تصمیمات او حتما افراط بر می‌خیزد زیرا میوه‌ی جهل جز افراط و تفریط نیست.

وی با بیان این‌که دومین ریشه‌ی اعتدال اخلاق است، گفت: اخلاق صحیح مبتنی بر اعتدال است، گسترش اخلاق را باید لازمه‌ی اعتدال بدانیم. و ریشه‌ی سوم در اعتدال عقلانیت است. اگرچه ما تا حدودی عقل فردی را تاحدودی بلد هستیم، اما در خرد جمعی اشکالاتی داریم که نمی‌دانیم خرد جمعی مبتنی بر اعتدال به چه شکل است. این تمرین‌ها را کمتر کرده‌ایم. مردم باید بلافاصله میوه‌های رویکرد اعتدال را بچشند.

وی با اشاره به حوزه‌ی اقتصادی گفت: اقتصاد اعتدالی بر اساس سه مفهوم اساسی تعامل، تعادل و عدالت می‌چرخد. رویکرد اعتدالی هم منافع فردی و هم مصالح عمومی را مورد توجه قرار داده و نهادینه می‌کند. در این مسیر باید به جای محاسبات لحظه‌ای و بر هم زننده باید به دنبال قاعده مندی نحوه‌ی دخالت دولت در اقتصاد باشیم.

رئیس دفتر رئیس جمهور با اشاره به مفهوم اعتدال تصریح کرد: اعتدال میانه روی است. میانه گیری میان حق و باطل نیست. اعتدال خود حق است. برای شناخت حق باید رویکرد اعتدال‌گرایی داشته باشیم. اعتدال به معنای تند روی است، اما کند روی نیست. سرعت و شور داشتن در تعارض با اعتدال نیست اعتدال به معنای شور مبتنی بر شعور است.اعتدال به معنای متانت در تصمیم است و شتابزدگی در آن جایی ندارد.

وی خاطر نشان کرد: باید حرکت معقول مردم در مقایسه با افراط گرایی در حافظه‌ی تاریخی نهادینه شود که این اقدام با کمک نویسندگان ، تاریخ نویسان و هنرمندان انجام می‌گیرد. اعتدال باید به یک مسیر حرکت تبدیل شود و جوانان جاذبه‌های منش اعتدال را به تجلی برسانند.
 یک استاد دانشگاه تاکید کرد: اعتدال جست‌وجوی سابقه مشی اعتدالی مدیران، رهبران و تصمیم‌گیران جامعه است.

اعتدال به مثابه یک نظریه وجود ندارد
دکتر داوود فیرحی، استاد دانشگاه روز سه‌شنبه در سخنانی در همایش ملی تبیین مفهوم اعتدال درباره اعتدال‌گرایی در گستره تاریخ تمدن اسلامی با تاکید بر این که مبنا و مفهوم اعتدال در اندیشه اسلامی به مثابه روش است، گفت: در ادبیات اسلامی، اعتدال به مثابه یک نظریه وجود ندارد همان‌طور که اصلاح‌طلبی و اصولگرایی وجود ندارد اما محتوای قوی در ادبیات اسلامی دارد.

او گفت: مفهوم اعتدال قابلیت تعریف عملیاتی شدن دارد.

این استاد دانشگاه در بیان دو معنا از اعتدال، تصریح کرد: یک معنا عِدل است. اعتدال یعنی خصلت رفتاری انسان و انسان به سه گروه افراطی، تفریطی و متعادل تقسیم می‌شود.

فیرحی تصریح کرد: اعتدال یعنی جست‌وجوی سابقه مشی اعتدالی مدیران، تصمیم‌گیران و رهبران جامعه که سابقه زندگی اعتدالی دارند. اعتدال در این معنا یعنی دنبال انسان‌های متوازن از حیث اخلاق برای اداره جامعه باشیم چرا که اگر رادیکال‌ها را انتخاب کنیم جامعه دچار تنش می‌شود.

وی تاکید کرد: کسی که می‌خواهد اعتدال را به اجرا درآورد خود باید معتدل باشد چرا که انسان‌ها یک روزه معتدل نمی‌شوند بلکه این خصلتی است که باید در وجود افراد نهادینه شده باشد.

این استاد دانشگاه دومین معنی اعتدال را عَدل دانست و افزود: در این معنا اعتدال به مشی سیاست‌ورزی و روش زیستن در حوزه سیاست اطلاق می‌شود. در این‌جا ساختار اعتدالی می‌شود، نه فرد.

فیرحی اضافه کرد: مفهوم اعتدال این استعداد را دارد که نظام جمهوری اسلامی را به سه حوزه تمدنی یونان، تمدن جدید و بخش‌هایی از نصوص اسلامی به ویژه آن چه امام علی (ع) می‌فرماید مرتبط کند.

او با اشاره به حکمت 231 نهج‌البلاغه، گفت: امام علی (ع) با اشاره به آیات قرآن مجید می‌گوید خداوند به انسان‌ها دستور داده است که عادلانه و با انصاف زندگی کنند و در خطبه‌ای دیگر می‌فرمایند عدل از ویژگی‌های ایمان است و می‌گوید ایمان چهار مرحله دارد؛ صبر، یقین، عدل و جهاد و عدل در این‌جا یعنی فکری ژرف‌اندیش، دانشی عمیق، داوری نیکو و استواری در شکیبایی.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: ما نیاز داریم اعتدال را با جستن روحیه و سلیقه اعتدالی در مدیران روش‌مند کنیم. تجربه برخی جوامع نشان داده است که اگر معیارهای قانونی برای کنترل افراط در جامعه نداشته باشیم و سیاست‌های نرم را صرفا پیش بگیریم اعتدال در مقابل افراط خلع سلاح خواهد بود.

وی خاطرنشان کرد: رسانه‌ها می‌توانند در معرفی مدیران معتدل بسیار موثر باشند چرا که از حیث معرفی مدیران، رهبران و تصمیم گیران به مردم می‌توانند تا منتهی‌الیه زندگی آن‌ها را جست‌وجو کنند و این با کنکاش در زندگی خصوصی افراد تفاوت دارد.
 یک استاد دانشگاه با بررسی اعتدال‌گرایی در گستره تاریخ تمدن اسلامی، گفت: بر اساس بررسی‌های انجام شده می‌توان اعلام کرد که میانه‌روی و اعتدال در طول تمدن اسلامی رواج داشته است و یکی از ویژگی‌های اصلی تمدن اسلامی است.

باید از گفتمانی کردن مفهوم عدالت صرف‌نظر کنیم
در اولین نشست علمی همایش تبیین مفهوم عدالت، دکتر محسن الویری، عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم نیز درباره اعتدال‌گرایی در گستره تاریخ تمدن اسلامی به سخنرانی پرداخت.

او گفت: اعتدال به عنوان یک اصطلاح نوپدید در فرهنگ سیاسی نیازمند تعاملات و واکاوی‌هایی است تا ناخواسته نقش واگرایانه در جامعه ایفا نکند.

این عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم با اشاره به واژه «اعتدال» در آیات قرآنی و معانی آن، ادامه داد: اعتدال دارای یک پشتوانه استوار دینی و پشت گرم به ده‌ها نمونه از آیات قرآنی و روایات معصومان (ع) و گزارش از سیره آن‌هاست. تاریخ اسلام آکنده از نمونه‌های عمل به آموزه‌های دینی اعتدال و دعوت به آن است.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: اساس و رویه ملت‌های حکیم مبتنی بر اعتدال بوده است. در واقع اعتدال بر مبنای سرشت و فطرت انسان و ناموس خلقت بنا نهاده شده و خروج از آن به نوعی ناراستی با فطرت انسان است که بر همین اساس آن را نوعی نفاق اعلام می‌کنند. هم‌چنین باید به این نکته اشاره کرد که انسان متعادل فرصت‌ساز است و انسان غیرمتعادل فرصت‌سوز.

وی با اشاره به این که انقلابی‌گری به عنوان ارزش می‌تواند مرزبندی‌های تفریط و افراط داشته باشد، خاطرنشان کرد: اعتدال از اساس با انقلابی‌گری مخالف است.
 یک استاد دانشگاه گفت: باید از گفتمانی کردن مفهوم عدالت صرف‌نظر کنیم و شانس تجربه اعتدال در صحنه سیاسی ایران را از دست ندهیم.

نباید سعی کرد اعتدال را چاق کنیم
 دکتر محمدجواد غلامرضا کاشی، استاد دانشگاه در سخنانی در همایش ملی تبیین مفهوم اعتدال که صبح سه‌شنبه در محل مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام آغاز به کار کرد، درباره شرایط امکان تداوم اعتدال‌گرایی در عرصه سیاسی، گفت: هر چه بیش‌تر جامعه مدرن می‌شود صورت‌بندی شکاف‌های سیاسی، مذهبی و قومی بیش‌تر می‌شوند و شبکه‌هایی از مفاهیم به کمک فعلیت این شکاف‌ها در می‌آیند.

او با بیان این که اعتدال‌گرایی در چارچوب آن چه دولت جدید مطرح می‌کند تجربه تازه‌ای می‌تواند در 30 سال گذشته باشد، گفت: اگر این اعتدال‌گرایی تلاش کند که صورت‌بندی گفتمانی و شکاف‌های عمیق اجتماعی را در خود منحل کند می‌توان گفت که گامی به پیش نهاده است.

این استاد دانشگاه، ناسیونالیسم را از جمله شکاف‌های عمیق اجتماعی دانست و گفت: چه ناسیونالیسم دینی و غیردینی از جمله شکاف‌های اجتماعی است که باید در چارچوب اعتدال‌گرایی تلاش شود برچسبی را پیدا کنیم تا ایران برای همه ایرانیان باشد. اگر این اتفاق بیفتد امری مطلوب است اما بسیاری معتقدند که این امر شدنی نیست.

کاشی تجربه دیگر وجود شکاف‌های اجتماعی در کشور را جدال‌های گفتمانی دانست و افزود: جدال بین طبقات فرودست و فرادست، سنت‌گرایان و مدر‌ن‌گرایان از جمله این‌ها هستند.

وی با بیان این که البته در 30 سال گذشته یک تجربه اعتدال‌گرایی وجود دارد که می‌توان گفت اعتدال‌گرایی دوره آقای روحانی می‌تواند به آن باز گردد، گفت: در دوره آقای هاشمی به یک معنا اعتدال‌گرایی را شاهد بودیم. آقای هاشمی معتقد بود که نه خیلی مدرن و نه خیلی سنتی باشیم و باید این نگرش را در تمام ساحت‌های دیگر پیاده کنیم اما مسائلی از جمله تنازعات اجتماعی این‌طور حل نمی‌شوند و در نهایت افراط و تفریط ایجاد می‌شود. آقای هاشمی فکر می‌کرد حد وسط را پیدا کرده و می‌تواند با همان به جلو رود اما این مساله جواب نداد.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: مهم‌ترین شانس برای ایران اعتدال‌گرایی است اما باید میدان حکومت و عرصه سیاسی را حتی‌الامکان از تنازعات گفتمانی دور کنیم و حوزه حکومت را به یک عقل تکنوکرات و بروکرات و عقلانیت معطوف به حوزه علمی نزدیک‌تر کنیم.

وی خاطرنشان کرد: اگر عرصه حکومت‌داری به میدان داوری‌کننده، کاهش صورت‌های خشن رقابت و گشایش فرصت‌ها برای رقابت‌های مدنی تبدیل شود فرصت تاریخی خواهد بود که اعتدال و بار معنایی اعتدال را در بر می‌گیرد، نباید سعی کرد اعتدال را چاق کنیم چرا که اثرش را از دست می‌دهد.

این استاد دانشگاه با بیان این که اعتدال یک گفتمان نیست، بلکه یک روش است، افزود: باید به سیاست پساماکیاولیستی نگاه کنیم. همه اهمیت ماکیاول و نظریه او این است که قدرت از کثرت و رقابت به وجود می‌آید که باید از این مساله عبور کنیم. اعتدال به تنوعات موجود در جامعه به منزله یک فرصت نگاه می‌کند.

کاشی تاکید کرد: دولت یازدهم نیز اگر رویکرد اعتدال‌گرایی دارد باید تلاش کند خود را از تعقل صرف به هر کدام از این رویکردها جدا کند و اجازه دهد گفتمان‌ها در جامعه بیش‌تر و بیش‌تر غنی و ظاهر شوند.

وی تاکید کرد: تنوعات منظرها فرصت است و به آن‌ها امکان می‌دهد تا سخن بگویند.

این استاد دانشگاه هم‌چنین گفت: در مواقعی که تنوعات گفتمانی و فرآیند رقابت مدنی گسترش می‌یابد و سعی دارند با خشونت و یا تحریکات منتهی به خشونت خود را ظاهر کنند دولت می‌تواند با اعمال اقتدار و حتی خشونت مانع آن شود.
 
پنج عنصر اعتدال
یک استاد دانشگاه با تاکید بر این که برای اولین‌بار یک نگاه واقع‌بینانه نسبت به جهان بین‌الملل وجود دارد گفت: دولت جدید تلاش می‌کند از نگاه‌های افراطی و تفریطی به عرصه بین‌المللی دوری کند.
 حسین سلیمی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی در دومین نشست علمی «همایش ملی تبیین مفهوم اعتدال» گفت: اکنون شاهد اولین دوره‌ای هستیم که تجربه و دانش انباشته دیپلماتیک در خدمت سیاست خارجی است. دولت جدید دنیا را به شکل یک سیستم بین‌المللی می‌نگرد که در حال گذار به سمت جهانی شدن است؛ بر همین اساس این جهان به درستی از سوی سیاست‌مداران اعتدالی مورد شناسایی قرار می‌گیرد و نگاه واقع‌گرایانه نسبت به دوره های گذشته به جهان بین‌الملل شکل گرفته است و از نگاه‌های تفریطی و افراطی پرهیز شده است.

او با تاکید بر این که برای اولین‌بار دولت جدید جمهوری اسلامی ایران یک نگاه جدی نسبت به جهان اسلام دارد افزود: ایران مدت‌هاست کشورهای محوری جهان اسلام را که همراهی با آن‌ها ضریب امنیتی ایران را بالا می‌برد و با آرمان‌های دینی ما اشتراک دارند فراموش کرده و حتی در برخی مواقع به آن‌ها به عنوان دشمن نگاه می‌کند اما اکنون در دولت جدید این نگاه کنار گذاشته شده و توجه جدی به جهان اسلام می‌شود.

این استاد دانشگاه با اشاره به سیاست داخلی گفت: برای اولین‌بار با بر روی کار آمدن دولت تدبیر و امید شاهد نهادینه شدن احزاب هستیم که کنش‌های سیاسی از حالت پوپولیستی و افراط‌گرایی خارج شده و میدان سیاست به یک میدان رقابت مولد و مکمل آفرین تبدیل شده است و به نظر می‌رسد اگر موانع از سر راه برداشته شود عزم جدی برای نهادینه کردن احزاب در جامعه ایرانی به وجود آمده است.

سلیمی با اشاره به این که اعتدال براساس تعاریف دکتر روحانی و نزدیکان وی به معنای یک رویکرد عقلای و ضد افراطی است تصریح کرد: در برابر اعتدال‌گرایی 5 عنصر شامل افراط‌گرایی‌،‌ خشونت‌طلبی،‌ تندروی، بنیادگرایی و محافظه‌کاری به عنوان ضد اعتدال‌گرایی وجود دارند. در مقابل از عناصر اعتدال‌گرایی می‌توان به عقل‌گرایی،‌ واقع‌گرایی،‌ تحول‌طلبی و توسعه‌گرایی در سیاست داخلی و خارجی نام برد.

وی با اشاره به این که اکنون نشانه‌هایی وجود دارد که اعتدال به عنوان گفتمان مطرح می‌شود اضافه کرد: اعتدال به معنای جدید تاکنون وارد ادبیات سیاسی ایران نشده است. از یک سو برخی از گروه‌های محافظه کار تلاش می‌کنند تا اعتدال را به عنوان یک نوع محافظه‌کاری معتدل معرفی کنند در مقابل برخی از اصلاح‌طلبان اعتدال را به استخدام خود درآورده وآن را اصلاح‌طلبی غیر خطرناک معرفی می‌کنند.
 یک استاد دانشگاه با تاکید بر این که سطح توسعه یافتگی سیاسی در ایران چندان مطلوب نیست گفت: باید موتور محرکه توسعه سیاسی اعتدالی حفظ و پایگاه‌های اجتماعی آن تقویت شود.

به اعتدال به عنوان روش اعتقاد دارم
 ابوالفضل دلاوری، استاد دانشگاه در دومین نشست علمی «همایش ملی تبیین مفهوم اعتدال» درباره جایگاه و ملزومات توسعه سیاسی در سیاست اعتدال گفت: من به رویکرد اعتدال به عنوان یک روش اعتقاد دارم که می‌تواند در قطب‌بندی‌های مختلف سیاسی معنا پیدا کند. توسعه سیاسی در پیشبرد اهداف رویکرد اعتدالی جایگاه استراتژیک دارد.

وی در بخش دیگری از اظهاراتش با اشاره به قطب‌بندی‌های مختلف در حوزه‌های گوناگون گفت: در حوزه سیاست خارجی ما شاهد دو قطب‌بندی هستیم که قطب اول را می‌توان ادغام‌گرایی و خوش‌بینی بیش از حد نام برد و قطب دوم را بدبینی و ستیزه‌جویی. در حوزه توسعه سیاسی نیز دو قطب وجود دارد؛ قطب اول معتقد است که توسعه در سایر حوزه‌ها منوط به توسعه سیاسی است و آن را منحصر به دموکراتیزه شدن می‌داند اما قطب دوم توسعه در حوزه های دیگر را بی‌نیاز از توسعه سیاسی تلقی می‌کنند.

این استاد دانشگاه با تاکید بر این که با توجه به شاخص‌سازی‌های انجام شده سطح توسعه یافتگی در ایران چندان مطلوب نیست گفت: از نمودهای توسعه نیافتگی می‌توان به لاغر شدن هر روزه سرمایه نخبگی و سیاسی و فضای بعد از انتخابات و صف‌بندی‌های طولانی با گفتمان‌های هیجانی اشاره کرد.

او با اشاره به مشکل توسعه نیافتگی در ایران ادامه داد: این مشکل ریشه در حیطه ساختاری و گفتارهای سیاسی دارد که می‌توان به تسلط روابط شخصی به جای روابط جمعی اختلال در توسعه اجتماعی و سیاسی،‌ تشدید فساد سیاسی و تعمیق شکافت سیاسی اشاره کرد.

این استاد دانشگاه درباره لزوم وجود اولویت‌هایی در توسعه سیاسی اعتدالی گفت: از اولویت‌های الزامی می‌توان به خروج بحران با طراحی سیاست‌های اضطراری و پیشبرد آن از طریق گفت‌وگوهای سازنده با نهادها در بعد داخلی و بین‌المللی، اعتمادسازی و فسادزدایی،‌ چابک‌سازی و کارآمدی دولت اشاره کرد.
 الهه کولایی تاکید کرد: اعتدال‌گرایی پایان ذهن‌گرایی، رویاگرایی در ایران و تلاش برای تبدیل آرزوها به واقعیت‌هاست.

اعتدال پاسخی درخور به نیازهای کشور
 دکتر الهه کولایی، استاد دانشگاه تهران در سخنانی در "همایش ملی تبیین مفهوم اعتدال" با بیان این که سیاست خارجی ایران ضرورتا با واقعیت‌های محیط بین‌المللی هم‌خوانی نداشت، اظهار کرد: سیاست خارجی ایران در نخستین دهه انقلاب نظامی را بر پایه آرمان‌های اسلامی به وجود آورد که رویکردی ایدئولوژیک را هدف قرار داد. ایدئولوژیک از این منظر که احکام و الزامات از قبل صادر شده را برای ایران در حمایت از حقوق محرومان و مسلمانان جهان قرار می‌داد.

او ادامه داد: این سیاست‌ها تا پایان جنگ تحمیلی وجود داشت اما جنگ هشت ساله تحول جدیدی را در رویکرد اول انقلاب ایجاد کرد که ایران را در مقابل رویکرد عمل‌گرایانه دوره هاشمی قرار داد به طوری که نیازهای داخلی و ضرورت پاسخ به آن‌ها باعث شد تا واقعیات جهان مورد توجه قرار گیرند.

این استاد دانشگاه با اشاره به دوره اصلاحات و سیاست‌ خارجی آن دوره، گفت: در این دوره نیز برای بهره از شرایط بین‌المللی در پاسخ به نیازهای داخلی در مسیر آرمان‌گرایی حرکت شد.

وی با اشاره به حوادث یازده سپتامبر و سیاست خارجی آمریکا، گفت: متاسفانه آن چه در سیاست خارجی آمریکا تا به قدرت رسیدن اوباما شاهد هستیم برخلاف سکولار بودن آمریکا، سیاست خارجی ایدئولوژیک‌گرا بود.

کولایی در ادامه با بیان این که فشار ایدئولوژیک‌گرایی در محیط بین‌المللی، محیط داخلی را هم متاثر می‌کند، تصریح کرد: ما در سال 84 شاهد احیای ایدئولوژیک‌گرایی در سیاست خارجی ایران بودیم که البته با سیاست دهه اول انقلاب تفاوت‌های اساسی داشت. در برنامه سیاست خارجی دولت نهم دو مجموعه هدف ملی و ایدئولوژیک مطرح می‌شود اما در مجموع اهداف ایدئولوژیک بر اهداف ملی برتری دارد. در کنار این مساله مبارزه‌طلبی و رویارویی با نظام سلطه و تقویت حمایت از مردم مظلوم و عقب نگه داشته شده مورد تاکید قرار می‌گیرد.

این استاد دانشگاه گفت: در این دوره مصرانه واقعیت‌های جهان انکار می‌شود و با بازنشسته کردن و بیرون راندن کارشناسان و متخصصان دانشگاه‌ها این مجال ایجاد شد که به سادگی محیط‌های بین‌المللی مورد انکار قرار گیرند و همین مساله تهدیدهای زیادی را ایجاد کرد و باعث شد رفتارهایی با ایران صورت گیرد که نمونه این رفتارها در عرصه بین‌المللی نسبت به کشوری وجود نداشت.

او با اشاره به رویکرد اعتدال گفت: طرح ایده اعتدال در سیاست خارجی و داخلی شرط ضروری برای ادامه و پیشبرد برنامه دموکراسی‌سازی در ایران بعد از انقلاب‌های رنگین و بهار عربی است که برآمده از تجربه ارزشمند ایرانیان در سال‌های گذشته است و نگاه به واقعیت‌ها را بر پایه ارزیابی تجربه گذشته در بر دارد.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: ایده اعتدال‌گرایی پاسخی درخور به نیازهای امروز کشور است.
 یک استاد دانشگاه گفت: با آمدن دولت اعتدال‌گرای آقای روحانی انتظار برای واقع‌گرایی به واقعیت بیش‌تر نزدیک است.

دال متعالی اعتدال حد وسط است
 دهقانی فیروزآبادی در سخنانی در «همایش ملی تبیین مفهوم اعتدال» افزود: با آمدن آقای روحانی در عرصه سیاسی امیدواریم واقع‌گرایی و انتظار به رویکردهای واقع‌گرایانه بیش‌تر شود.

او با بیان این که اعتدال دو مفهوم سلبی و ایجابی در بر دارد، در بیان مفهوم سلبی اعتدال، گفت: اعتدال یعنی نفی افراط و تفریط. ما تا این دو مقوله را تعریف نکنیم نمی‌توانیم به سمت اعتدال برویم چرا که افراد اغلب خود را در این چارچوب‌ها نمی‌بینند.

این استاد دانشگاه در ادامه در بیان مفهوم ایجابی اعتدال، تصریح کرد: این مفهوم شاخص‌ها و عناصری دارد یعنی این که نباید از ترس آن که به سمت افراط و تفریط نرویم به سمت واقع‌گرایی انفعالی پیش رویم.

دهقانی فیروزآبادی دال متعالی اعتدال را توازون و تعادل دانست و افزود: بر اساس اندیشه اسلامی و فلسفی، اعتدال حد وسط است که در مواردی در سیاست خارجی می‌توان آن را به طور کامل بسط داد. از جمله در سیاست نگاه به شرق و غرب که می‌توان در این باره به یک توازون و تعادل رسید.

وی با بیان این که سیاست خارجی اعتدال‌گرا باید عقل‌گرایی و خردورزی را در خود داشته باشد، تصریح کرد: از جمله ویژگی‌های دیگر این سیاست خارجی، واقع‌بین و واقع‌گرا بودن، تکلیف‌گرایی معطوف به نتیجه، تحول‌گرایی، امنیت‌طلبی، منزلت‌طلبی، صلح‌طلبی مثبت و کمال‌گرایی است.

اعتدال با تغییر همراه است، نه محافطه کاری
 یک کارشناس مسائل بین‌الملل با تاکید بر این که سیاست خارجی فقط یک گفتمان نیست، گفت: حوزه سیاست خارجی متشکل از یک ترکیب مینیاتوری است.
 محمد کاظم سجادپور در دومین نشست علمی "همایش ملی تبیین مفهوم اعتدال" گفت: سیاست خارجی ایران با وجود همه چالش‌ها، افراط‌ها و تفریط‌ها، سیاستی نیست که در انحصار یک فرد و سازمان باشد. در واقع آرامش کنونی ایران ناشی از سیاست نظام محور و کشورمحور است.

او با اشاره به این که فرایض هر کشور با کشورهای دیگر متفاوت است و این مساله باید در اعتدال‌گرایی مورد توجه قرار بگیرد، ادامه داد: سیاست خارجی، ماهیت، اهداف و اجراهای ترکیبی دارد. در واقع سیاست خارجی مجموعه‌ای از موزاییک‌های مختلف است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل اضافه کرد: باید به حوزه سیاست خارجی نگاه اندام‌وارگی داشته باشیم، زیرا سیاست خارجی همانند انسان‌ها ترکیبی از جسم و روح است که جسم آن را ساختارها و جغرافیاتش تشکیل می‌دهد و روح آن متشکل از مجموعه‌های انسانی و زمانی است.

وی در ادامه اظهاراتش با اشاره به تاریخچه روابط ایران با جامعه بین‌المللی گفت: در طول تاریخ چند هزار ساله می‌توان دایره‌المعارفی از کنش‌ها و واکنش‌ها میان ایران و جامعه بین‌المللی یافت که طیف گسترده‌ای از جنگ‌ها،‌تحریم‌ها را تشکیل می‌دهد.

سجادپور اضافه کرد: ایران هروقت نتوانسته است تصمیمات درست بگیرد، جسمش در عذاب بوده و هر زمانی که تصمیمات درست و به جایی اتخاذ کرده است، تنومند شده است. در واقع اعتدال‌گرایی در سیاست خارجی مستلزم نگاه توامان به جغرافیا و انقلاب اسلامی است. در واقع باید توجه یکسانی به ساختارهای معنایی و مادی داشته باشیم.
 یک پژوهشگر مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام با تاکید بر این که سیاست اعتدالی به فرد معتدل ترجیح دارد، تاکید کرد: اعتدال با تغییر همراه است، نه محافظه کاری و همچنین اعتدال تحول خواهی منتهی به نتیجه و مستلزم امید است.

اعتدال را باید ساختاری تعریف کرد، نه کنشی
محمد فاضلی پژوهشگرمرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در سخنانی در دومین روز از همایش ملی تبیین مفهوم اعتدال با بیان این‌که دولت اعتدالی، آرمان‌ها و هدف‌گذاری‌ها و اولویت دادن به نیازها در جامعه را متفاوت خواهد دید، افزود: رضایت داشتن یا نداشتن از یک دولت در میزان پاسخ‌گویی دولت‌ها به نیازهاست، از این رو برای دولت اعتدالی اولویت دادن به نیازها مساله‌ای حائز اهمیت است.

وی با بیان این‌که نباید فکر کنیم اگر کسی در کردار و رفتارش اعتدالی برخورد کرد به آن معناست که در عملکرد هم اعتدالی برخورد می‌کند، گفت: مثلا برخی اقتصادادانان معتقدند آقای هاشمی با وجود رفتار و منش اعتدالی‌اش اما برنامه‌ی تعدیل ساختاری‌اش در اقتصاد منجر به افراط شد. بنابراین مهم آن است که اگر کسی ادعای اعتدال دارد رویکردهای ساختاری را نیز معتدل سازد.

فاضلی تاکید کرد: اعتدال را باید ساختاری تعریف کرد، نه کنشی، اعتدال بسته‌ای از سیاست‌ها و اقدامات است که به طور ساختاری می‌تواند توانایی کشور ها را برای پاسخگویی به نیازها به وجود آورد. این بسته باید از نیازمندی&zwnj