كوروش شفيعي‌ايران‌نژاد:

در این میان به جرأت می‌توان گفت جاودانه ترین قیام تاریخی جهان اسلام که پس از گذشت قرنهای متمادی از زمان وقوع آن، هنوز دارای معنویت، جذبه و ژرفا می‌باشد و محل بحثها و عبرتهای فراوانی است؛ قیام عاشورای 61 قمری به زعامت امام حسین (ع) است. به راستی راز این جاودانگی چیست؟ چرا این قیام، پس از گذشت بیش از هزار و چهارصد سال؛ همچنان زنده و جاوید است و یاد و خاطره و آموزه‌هایش همچنان تازه است و تکرارپذیر؟...

فارغ از این بحث که بخش عمده ای از پویایی و ماندگاریِ مذهب تشیع مدیون قیام کربلاست و شیعیان با تکرار هر ساله مراسم عزاداری و یادبود آن، مانع از فراموشی اش می‌شوند و جدای از خصوصیات ویژه ای که این واقعه در ذات خود دارد و موجب مانائیِ آن می‌شود (از جمله: انتساب امام و شهدای هاشمی به اهل بیت پیامبر بزرگوار اسلام(ص)، حضور زنان بی دفاع و کودکان مظلوم در متن واقعه، دنائت و ستمگری دشمنان امام در حدوث یک فاجعه تراژیکِ انسانی)؛ علت مهم دیگری نیز هست که این حادثه را "جاوید" ساخته و آن چیزی نیست جز: "آرمان‌ها و ویژگی‌های منطبق با فطرت انسانی که در قیام عاشورا متجلی است".

در تمام طول تاریخ و در تمام جوامع بشری، اصلاح در امور و پالایش ناراستی‌ها از زندگیِ اجتماعی؛ آرمانی ارزشمند و بزرگ برای انسانها بوده است. مصلحان کسانی‎ هستند که تلاش می‎کنند جامعه انسانی را از حرکت در بیراهه‌ها باز داشته و آن را به قواعدی مبتنی بر اخلاق پایبند سازند. تلاش برای به سامان رساندن جوامع بشری وزدودن پلیدیها و ناهنجاریهای اجتماعی همچون: بی عدالتی، فقر، دروغ، ریا، ناامنی، فساد و...؛ از مبانیِ اصلاح طلبی و اصلاحگری است.

با بعثت پیامبر بزرگوار اسلام، تحولی الهی و انسانی در جامعه آنروز اعراب جاهلی پدید آمد، با این وجود پس از رحلت ایشان، به مرور پیرایه‎هایی گریبانگیر جامعه مدنیِ نبوی گردید. اصلاحات حسینی در مسیر زدودن این پیرایه‎ها و کژی‎ها بود تا از رجعت به سنن جاهلی جلوگیری شود. امام حسین (ع) به واقعیتِ آن روز جامعه چنین اشاره می‌فرمایند: «اَلا تَرون الیَ الحَقّ لایَعمل بِه و الیَ الباطل لایتنهای عَنه» (مقتل الحسین، ص 232 )؛ «آیا نمی‎نگرید که به حق عمل نمی‎شود و از باطل پرهیز نیست؟». ایشان اصلاح طلبی خود را نیز با این جملات بیان می‌نمایند: «اِنّما خرجت لطلب الاصلاح فی امة جدی» (مقتل الحسین ، ص 156)؛ «همانا برای طلب اصلاح در امت جدم، قیام کردم»...

از دیگر اهداف انسانی قیام حسینی، اعمال نظارت و کنترل بر نهادهای صاحب قدرت است. یکی از راه‎های بازدارندگی در مقابل انحراف از مسیر حق، نظارت همگانی و کنترل قدرت از طریق نخبگان، و حتی توده‎های اجتماعی است. امام حسین علیه السلام بر این هدف نیز بارها تاکید می‎ورزند: «اُرید أن آمر بِالمَعروف و اَنهی عَنِ المُنکر و اسیر بسیرة جَدّی و اَبی؛ تصمیم دارم امر به معروف و نهی از منکر نمایم و بر روش جدم و پدرم رفتار کنم».

ناگفته پیداست که منظور حضرت از امر به معروف و نهی از منکر، بیشتر در سطوح کلانِ قدرت و برای جلوگیری از ناهنجاری‌های اجتماعی و بدعتهای اعتقادی و سیاسی است و معنای رایج و امروزیِ امر به معروف و نهی از منکر (که‌ صرفاً به مباحث و مواردی در حوزه امورات فردی و شخصی مردم اطلاق مي‌شود)، کمتر مورد نظر ایشان بوده است.

یکی دیگر از مشخصه‌هاي ماندگاریِ قیام عاشورا که در انطباق با آرمان‌های فطریِ انسانی است، اعتقاد راسخ امام به فرهنگ "گفتگو" است. در مکتب حسین (ع) و در مرام بزرگان، گوش سپردن به سخن دیگران و مخالفان در عینِ پایبندی به اهداف، مَنشی انسانی است. تبیین باورها، تشریح چرایی رفتار خویش و انجام گفتمان منطقی توأم با صداقت؛ از اصول اساسی در هر مواجهه ای است و فرزانگان، گفتگو را بهترین راه نزدیکی انسان‎ها به یکدیگر و حل مشکلات جوامع بشری می‎دانند.

در نقطه مقابل، و در مرامی غیر از مکتب حسینی؛ راهِ قالب‌هاي ذهنی برای شنیدن سخنِ مخالفان مسدود است و به نقد منتقدان کمترین وقعی گذاشته نمی‌شود. در این نوع طرز تفکر؛ اهتمام و اعتقادی بر لزوم تبیین و توجیهِ چراییِ رفتارِ خویش و پاسخگویی به افکار عمومی وجود ندارد. امام حسین (ع) با نوشته‎ها و خطابه‎هایشان، از راز حرکت خویش پرده بر می‌دارند، انگیزه و مرام خود را باز می‎گویند، دلایل و انگیزه‌هاي قیام خود را به زبان می‎آورند و از هر فرصتی برای گفتگو با جبهه مخالف و اتمام حجت بر آنان استفاده می‌کنند. همین روش را در یاران ایشان نیز می‎توان دید. آنان نیز هر یک، خطابه‎هایی ایراد کرده و به تبیین مواضع خود دست مي‌زنند.

در مقایسه، جریان مقابل نه تنها حاضر نیست با گفتگو و مباحثه برابر و عادلانه، نیات و رفتار و عملکرد خود را تبیین و توجیه نماید، بلکه شنیدن سخن یاران امام را کسالت‎آور و دور از شأن خویش قلمداد نموده و تنها خود را محور و معیار مطلقِ حق به حساب مي‌آورد. جریان مذکور بقدری از چرخش شفاف اطلاعات و رواج فرهنگ "گفتمان" هراس دارد که چاره ای جز رواج اتهامات واهی و مشوش کردن افکار مردم نمی بیند و با استفاده از تمام زور و تزویر رسانه ایِ خویش کار را به جایی مي‌رساند که وقتی در ظهر عاشورا امام و یارانش، به نماز مي‌ایستند، این سؤال برای توده روز مزد و فاقد اندیشه لشکر عمر سعد، ایجاد مي‌شود که: «مگر حسین، نماز هم می‌خواند؟!!»

تردیدی نیست یکی از مهمترین عللِ ماندگاری و جاودانگی قیام امام حسین(ع) این است که بسیاری از آرمانهای انسانیِ مورد نیاز جامعه بشری را مي‌توان در زوایای متعدد آن یافت. هر انسانی که ذاتش در جستجوی تعالی و نیل به آرمانهای انسانی است می‌تواند از تک تک لحظه‌هاي قیام عاشورا درسها بیاموزد. یافته‌هاي هر انسان منصف و تشنه حقیقت، از آموزه‌هاي قیام حسینی، همواره تازه و عمیق و جذاب است. درسهای "آزادگی"، "شجاعت"، "استقامت"، "صبر"، "حق طلبی" و بی‌شمار آرمان انسانها از این دست، کهنه شدنی نیستند... هر انسان آزاده از هر دین و آئینی، در هر دوره و عصری؛ منش اصلاح طلبی قیام عاشورا را خواهد ستود و امام حسین(ع) را بعنوان "اصلاحگری جاوید"، به درازای تمام تاریخ به یاد خواهد سپرد