آیت‌الله واعظ طبسی، تولیت آستان قدس رضوی، نماینده ولی فقیه در استان خراسان، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو چهار دوره پیشین مجلس خبرگان رهبری و مردی که 37 کوشید تا مشهد، پايتخت معنوی ايران و گلستان شكوهمند زائران و شيفتگان معارف الهی در جهان باشد، پس از یک دوره بیماری و یک هفته کما، بامداد امروز جمعه 14 اسفند در 81 سالگی به دیار باقی شتافت.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)- منطقه خراسان، آیت‌الله واعظ طبسی مردی بود که از سوی آیت‌الله بروجردی عنوان "طلبه خوش فکر و زبان حوزه‌های علمیه" لقب گرفت حالا پس از حدود 60 سال از آن دوران وقتی به سرگذشت او نگاه می‌کنیم درمی‌یابیم که او به حق "طلبه خوش فکر و زبان حوزه‌های علمیه" بود.
مردی در کسوت روحانیت، روزگاری در صف مبارزه درخشید و آنگاه که جایگاه مدیریت آستان قدس رضوی، ریاست حوزه‌های علمیه و نماینده ولی‌فقیه در خراسان را برعهده داشت، توانست ضمن خدمت صادقانه نقش ریش‌سفیدی خود را ایفا کند، نقش میانجی‌گرانه او میان طیف اصولگرا و اصلاح‌طلب در خراسان به خصوص در سال‌های اخیر سبب شده بود که هر یک از افراد در این جریان‌های سیاسی نتوانند اندک خرده‌ای به وی گیرند. از سویی نام این خدمت‌گزار حضرت ثامن‌الحجج تداعی‌کننده خدمت‌رسانی شایسته به زائران بارگاه رضوی میان اهالی خراسان است، کسی که همواره مفتخر بود که در کسوت خدمت‌رسانی به دوستداران و عاشقان حضرت رضا(ع) قرار گرفته است.
پس از قیام خونین 15 خرداد 1342، یک روحانی مشهدی در حالی که دستش را بالای چارچوب پنجره قدیمی بیت امام (ره) در قم گرفته بود، به ارائه گزارشی از فجایع 15 خرداد در محضر امام(ره) و جمعیت کثیری که به بیت مراجعه کرده بودند پرداخت. در این سخنرانی 35 دقیقه‌ای، امام(ره) 20 دقیقه گریست. آن روحانی که تنها سه سال از معمم شدنش می‌گذشت شیخ عباس واعظ طبسی بود؛ کسی که از بهمن 1357 تا امروز تولیت آستان قدس رضوی را بر عهده داشته است.
آیت الله واعظ طبسی در بهمن 1314 در مشهد به دنیا آمد، پدر آیت الله واعظ طبسی از عالمان و سخنرانان برجسته بود، غلامرضا واعظ طبسی واعظی خوش‌بیان بود، گاهی سخنان خود را با مقدمه سعدی به کتاب گلستان آغاز می‌کرد، این نوآوری چنان جاذبه داشت که مردم از همه جا پای سخنرانی او کشیده می‌شدند. در همدان پای منبرش غیرمسلمانان نیز شرکت می‌کردند. او نخستین واعظی که بود روی منبر حوزه علمیه علیه اقدامات رضاخان سخن می‌گفت و سرانجام همین سخنان سبب شد تا به طرز مشکوکی به شهادت برسد و آیت‌الله واعظ طبسی پدر خود را در یک‌سالگی از دست بدهد.
واعظ طبسی تا مقطع تحصیلی اول دبیرستان در مدرسه ابن‌یمین به تحصیلات جدید پرداخت و برخلاف میل خانواده که می‌خواستند در علوم پزشکی ادامه تحصیل دهد، علاقه‌اش به علوم دینی او را به حوزه علمیه مشهد کشاند. از 16 سالگی در حوزه علمیه مشغول تحصیل علوم اسلامی شد طبسی جوان آغاز جامع‌المقدمات را در محضر استاد خالقی، سیوطی را در محضر شیخ عباس جاویدی و منطق، سیوطی، مغنی باب‌الول، رابع، مطول، معانی و بیان را در محضر ادیب نیشابوری (ادیب ثانی) گذراند؛ اساتید وی محمدتقی نیشابوری، میرزا احمد مدرس یزدی، حاج سیدمجتبی قزوینی، حاج شیخ هاشم قزوینی و آیت‌الله سیدمحمدهادی میلانی و آیت الله سبزواری بود.
آشنایی با شهید نواب صفوی شور و شوق مبارزه در آیت الله طبسی ایجاد کرد و وی مخالفت خود با رژیم طاغوت را از سال 1331 آغاز کرد و بلافاصله پس از اولین سخنرانی ضد حکومت در حضور امام(ره) در قم و منزل میراحمدی، سال 1339 در حالی که هنوز معمم نبود، ممنوع‌المنبر شد و دیگر نام‌اش در لیست اداره اطلاعات رژیم پهلوی ثبت شد.
به گفته خود طبسی، مقداری آب و خاک از املاک جد پدری به او به ارث رسید که با فروش آن 30 هزار تومان نصیبش شد. در تیر 48 زمینی 288 متری به قیمت متری 100 تومان از مرحوم امامی خرید و با وام 15 هزار تومانی و در مجموع خرج 99 هزار تومان، خانه‌ای در مشهد با معماری پدرزنش ساخت که تا پایان عمر نیز در همین خانه سکونت داشت. او دو پسر به نام‌های مصطفی (رئیس دفتر تولیت آستان قدس) و ناصر دارد.
واعظ طبسی چند ماه پیش از انقلاب نیز با آیت‌الله بهشتی برای همکاری در زمینه تشکیل حزب جمهوری اسلامی دیدار کرد. با پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 57، امام خمینی در یکی از اولین احکام خود شیخ خراسان را به سرپرستی آستان قدس رضوی منصوب کردند. کمیته انقلاب خراسان که در نبود نهادهای اداری ابتدای انقلاب تنها مرجع تصمیم‌گیری در استان خراسان بود نیز توسط واعظ طبسی اداره می‌شد و تا مدت‌ها سپاه خراسان هم تحت کنترل این روحانی برجسته بود و از عهده حفظ امنیت خراسان در سال‌های ابتدایی انقلاب اسلامی به خوبی برآمد.
در 1358 شیخ عباس واعظ طبسی به عضویت مجلس خبرگان قانون اساسی درآمد. این روحانی بلندپایه از طرفداران پر و پا قرص و مدافعان اصلی ولایت فقیه به حساب می‌آمد. طبسی در دروس خود بر اساس مبانی امام خمینی(ره) و آیات عظمی نائینی، خویی و حکیم، دروسی چون منطق، اصول، معالم، قوانین، رسائل و کفایه را تدریس می‌کرد.
در 15 فروردین 1359 امام خمینی طی حکمی حجت‌الاسلام والمسلمین عباس واعظ طبسی را به عنوان تولیت آستان قدی رضوی منصوب کردند و طبسی نماینده ولی‌فقیه در استان خراسان هم شد. در بخشی از این حکم آمده بود: «نظر به سابقه جنابعالی در اداره امور آستانه مقدسه حضرت ثامن (ع) و اعتمادی که در این‌باره به جنابعالی می‌باشد، به سمت تولیت آن آستانه مقدسه منصوب می‌شوید ... لازم به تذکر است که هیچ‌یک از نهادهای جمهوری اسلامی مانند جهاد سازندگی و همچنین وزارت ارشاد ملی یا اشخاص عادی حق دخالت در موقوفات و سایر متعلقات آستان قدس را ندارد.»
در حکم تولیت آستان قدس رضوی، امام(ره) به اعتمادی که با توجه به سابقه آیت الله واعظ طبسی داشت اشاره و تاکید می‌کند که از حیف و میل اموال جلوگیری کند. امام در سال 67 مجدداً حکم تولیت آستان قدس رضوی (ع) را به شیخ‌الشیوخ خراسان دادند و نوشتند: «جنابعالی از چهره‌های درخشان مدیریت و انقلاب اسلامی به‌خصوص در استان خراسان می‌باشید». با رحلت رهبر کبیر انقلاب در خرداد 68، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیز واعظ طبسی را بر تولیت آستان قدس رضوی ابقا کردند. او در سال 75 با حکم رهبر معظم انقلاب به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد و تا پیش از درگذشت، عضو این مجمع بود.
مغز اقتصادی و دقت مرحوم طبسی را می‌توان از این صحبت او دریافت: «دفترچه‌ای داشتم که مخارج روزانه، هفته و ماهانه را می‌نوشتم و حتی اگر یک ریال هم به کسی کمک می‌کردم در دفترچه بنده منعکس می‌شد و الان من این دفترچه‌ها را دارم». وی پس از مسئولیت تولیت آستان قدس رضوی، نظام نوین اداری اسلامی را در آن ایجاد کرد، برای حفظ اموال آستان قدس تلاش‌های فراوانی انجام داد و با احیای موقوفات، آن را از نذورات جدا کرد. در زمان او آستان قدس توسعه هفت برابری داشت و از 12 هکتار به 90 هکتار رسید.
ساخت دو دانشگاه با فضایی بیش از 34 هزار متر مربع و 17 رشته تحصیلی، 98 هزار مترمربع فضای آموزشی در قالب بنیاد فرهنگی رضوی، اهدای 370 هزار مترمربع به آموزش و پرورش، ساخت 57 هزار متر مربع فضای آموزشی، ایجاد مؤسسه به نشر با 1130 عنوان کتاب، احداث 36 کتابخانه جدید و توسعه کتابخانه مرکزی آستان قدس و گردآوری 80 هزار جلد کتاب خطی و چاپ سنگی و افزایش کتلب به بیش از دو میلیون جلد از فعالیت‌های سازمان تحت مدیریت او بود؛ ضمن این‌که هولدینگ آستان قدس علاوه بر اشتغال‌زایی در شرق کشور، به عنوان یکی از نمونه‌های مدیریت موفق اسلامی شناخته می‌شود.
طبسی در زمینه فرهنگی معتقد بود که «برنامه‌ها و سیاستگذاری‌های آستان قدس همواره باید منسجم و هماهنگ با سیستم‌های نظام و ملهم از افکار و اندیشه‌ها و نظرات امام و رهبری باشد». در زمینه سیاسی نیز تاکید داشت که «اگر واقعا بخواهیم در مسائل سیاسی رعایت تقوا را بکنیم سیاست امام و سیاست رهبری، سیاست ماست. باید خود را در برابر ملتی بزرگ، انقلابی قوی و نظامی استوار و مستحکم در برابر شعارهای اصولی انقلاب خودمان ملتزم و متعهد بدانیم».
از نظر سیاسی شاید بتوان آیت‌الله عباس واعظ طبسی را از سیاسیون راستگرای متمایل به اعتدالیون دانست که بیش از آن‌که در میانه میدان سیاست باشد، از نفوذ خود در پشت صحنه برای کمک به نظام اسلامی استفاده کرده و با مدیریت موفق در آستان قدس الگویی برای مدیریت موفق اسلامی ارائه کرده است.
بسیاری، عباس واعظ طبسی را با توجه به جایگاه و کاریزمایش، نفر اول خراسان می‌دانستند که حتی تغییر استانداران و امورات استان با نظر و مشورت او صورت می‌گرفت. اکبر هاشمی رفسنجانی که از دوستان صمیمی واعظ طبسی بوده است، در کتاب خاطرات سال 68 خود (بازسازی و سازندگی) برای روز سه‌شنبه 20 تیر 68 می‌نویسد: «شب با آیت‌الله خامنه‌ای جلسه خصوصی داشتیم. موقع شام آقای واعظ طبسی هم به ما ملحق شد. درباره استاندار خراسان صحبت شد».
در طول مدیریت آیت‌الله طبسی بر آستان قدس رضوی تعداد صحن‌های حرم رضوی از 4 صحن به 10 صحن افزایش یافت در ابتدا صحن انقلاب، آزادی، مسجد گوهرشاد و موزه قرار داشتند. سال 1360 طرح توسعه اماکن متبرکه حضرت رضا(ع) آغاز شد. این طرح به منظور تکمیل اماکن متبرکه، توسعه تاسیسات و ساماندهی طرح ترافیکی، احداث شبکه فاضلاب ایجاد بناهای مورد نیاز زائران به اجرا درآمد.
همچنین در طول دوران تولیت وی بر سازمان آستان قدس رضوی صحن‌های جمهوری اسلامی با 7300 متر مربع مساحت، صحن قدس 2500 متر مربع، صحن جامع رضوی 56400 متر مربع و صحن هدایت با 15200 متر مربع مساحت بنا شد. تکمیل گلدسته‌های سردر شرقی، ضلع قبله و سردر غربی صحن جامع رضوی، احداث صحن فرهنگی رضوان و پوشش موقت و متحرک صحن از جمله پروژه‌های در دست احداث حرم رضوی است.
یکی از وقایع تلخ پس از انقلاب در حرم رضوی بمب‌گذاری در این آستان مقدس بود، در سال 1373 این حادثه رخ داد؛ از این حادثه با عنوان "عاشورای رضوی" یاد می‌شود. حادثه عاشورای رضوی به تعدادی از افراد معاند اسلام نسبت داده شد که در جریان آن 27 تن از زائران حرم رضوی شهید و تعدادی مجروح شدند و همچنین تمام شیشه‌های ضریح درهم شکسته شد. حرم رضوی روز بعد حادثه بازگشایی شد خرابی‌های این واقعه طی حدود یک شبانه روز بازسازی و مرمت شد و شهدای حادثه عاشورای رضوی به دستور آیت الله واعظ طبسی در حرم رضوی به خاک سپرده شدند.
به هر حال شاید بتوان از میان این سطور، به قدرت و نفوذ شیخ‌الشیوخ خراسان در این استان پی برد. طبسی پیش از انتخابات 94 و در زمان تأیید صلاحیت‌ها نیز درخواست کرده بود که شرایط به‌گونه‌ای باشد که همه سلایق این گونه احساس کنند که در رقابت انتخاباتی حضور دارند. او در آخرین اقدام خود برای کمک به نظام، صبح جمعه 7 اسفند آرای خود را در دو انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری به صندوق انداخت و پس از آن، ظهر همان روز به دلیل سکته مغزی و مشکلات تنفسی در بیمارستان بستری شد.
چند روزی است که اورژانس عدالتیان محل آمد و شد شخصیت‌های کشوری شده است، دکتر حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت شخصاً چند بار بر بالین شیخ خراسان حاضر شد و تعداد زیادی از بزرگان نظام از جمله حجت‌الاسلام محمدی گلپایگانی رئیس دفتر مقام معظم رهبری، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، سیدحسن خمینی، سردار جعفری، اسحاق جهانگیری، حجت‌الاسلام سیدمجتبی خامنه‌ای فرزند مقام معظم رهبری و بسیاری دیگر از بزرگان در طول این یک هفته از آیت‌الله عباس واعظ طبسی عیادت کردند.
روحش شاد...
تهیه و تنظیم؛ ریحانه تارقیان خبرنگار ایسنا- منطقه خراسان
مطالب مرتبط: